Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Беларуская граматыка

Прывітанне, сябры! На гэтым сайце вы пазнаёміцеся с правіламі сучасная беларускай мовы. Поспехаў у навучанні!

Падоўжаныя зычныя

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 класПадоўжанымі зычнымі ў беларускім мовазнаўстве прынята лічыць гукі, якія ўзніклі на месцы старажытных спалучэнняў «мяккі зычны+слабы рэдукаваны [ь+j]» паміж галоснымі (інтэрвакальнае становішча). У выніку страты рэдукаванага [ь] папярэдні мяккі зычны апынуўся перад [j] і асіміляваў яго, дзякуючы чаму ўтварыўся адзін падоўжаны гук, які на пісьме перадаецца дзвюма аднолькавымі літарамі: жыццё, каменне і г. д.

Напісанне падоўжаных зычных заснавана на фанетычным прынцыпе. Словы, якія складаюць выключэнні, пішуцца паводле традыцыйнага прынцыпу.

Падоўжанае вымаўленне гукаў і перадача іх на пісьме падвоеным напісаннем адпаведных літар цесна звязана з пэўнымі тэматычнымі і граматычнымі разрадамі славянскай лексікі і некаторымі граматычнымі формамі слоў.

Падоўжаныя зычныя ўжываюцца ў назоўніках, лічэбніках, прыслоўях і адзінкавых дзеясловах.

Правіла 1. Падоўжаныя зычныя ў каранёвых марфемах

Падоўжаныя зычныя пішуцца ў наступных групах назоўнікаў, да якіх адносяцца:

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас
ЗАЎВАГА. Гэтыя аддзеяслоўныя назоўнікі могуць абазначаць працэсы або набываць значэнне зборнасці ці нават канкрэтнасці (ліццё — як вынік працэсу, праўленне — як назва ўстановы).

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас
ЗАЎВАГА 1. У прыметніках, утвораных ад слоў келля, ладдзя, ліццё, ружжо, падоўжаныя зычныя не пішуцца: келейны, ладзейны, ліцейны, ружэйны.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас
ЗАЎВАГА 2. Не пішуцца падоўжаныя зычныя ў словах, утвораных пры дапамозе ласкальнага суфікса -ейк-: свацця→свацейка, вецце→вецейка, пападдзя→пападзейка.

Падоўжаныя зычныя пішуцца:

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 класЗАЎВАГА. Формы дзеяслова ліць прынята пісаць з адной літарай л: лью, льеш, лію, ліеш.

Правіла 2. Падоўжаныя НН у суфіксах прыметнікаў і назоўнікаў

Падоўжаныя нн пішуцца ў наступных суфіксах прыметнікаў:

У назоўніках мужчынскага роду падоўжаныя зычныя пішуцца ў суфіксах:

Правіла 3. Падоўжаныя зычныя ва ўласных імёнах і назвах

Ва ўласных імёнах і назвах падоўжанае вымаўленне зычных таксама адлюстроўваецца на пісьме: Аксіння, Анісся, Аўдоцця, Наталля, Настасся, Таццяна, Усціння, Фядосся, Траццякоўская галерэя, Краснаполле, Залессе, Закарпацце, Закаўказзе і інш.

Выключэнне. Па традыцыі не падаўжаюцца гукі [л’], [дз’], [с’], у словах Гальяш, Ілья, Емяльян, Ульян, Юльяна, Касьян, Традзьякоўскі і вытворных ад іх: Ільін, Ільіч, ІльІ чоўка, Ульянаў, Ульянаўск.

Правіла 4. Падоўжаныя зычныя ў неславянскай лексіцы

У словах неславянскага паходжання, у тым ліку ва ўласных імёнах і назвах, а таксама ў вытворных ад іх словах падоўжаныя літары, за невялікім выключэннем, не пішуцца: алея, апарапг, граматыка, група, дасье, калектыў, каньяк, каса, піца, равін, саміт, субота, сума, тона, хакей, Ала, Бэла, Васа, Вісарыён, Гары Потэр, Генадзь, Іна, Іпаліт, Кірыл, Піліп, Рыма,Адэса, Калькута,Марока, Ніца, Эла.

Выключэнне. Замацавалася падвоенае напісанне зычных у наступных іншамоўных словах-выключэннях: бонна, ванна, дзіванна (бата’нічны тэрмін), донна, дурра (кармавая і хлебная расліна), манна, мірра (духмяная смала), мірра- вы, панна, мадонна, мецца-сапрана, саванна, эскадрылля, камарылля; Ганна, Жанна, Сусанна, Сюзанна, Мекка, Мадонна. Напісанне такіх слоў неабходна вызначаць па слоўніку.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас
ЗАЎВАГА 1. У вытворных словах перад суфіксам -к- падоўжаныя зычныя не пішуцца (адсутнічае інтэрвакальнае становішча): манна +к —> манка, эскадрылля+к —> эскадрылька, Жанна+к —> Жанка, Аксіння+к —> Аксінька, Наталля+к —> На-талька.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 класЗАЎВАГА 2. У сучасных СМІ назіраюцца выпадкі напісання за- пазычаных слоў, не ўказаных у выключэннях, з падвоенымі літарамі: самміт, панараццы, піцца. На наш погляд, такую варыянтнасць нельга лічыць апраўданай, паколькі такім чынам правіла перастае дзейнічаць і набывае дваістую трактоўку.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Источник

Урок па беларускай мове «Падоўжаныя зычныя» 5 клас

Тэма: Вымаўленне і правапіс падоўжанных зычных.

Падаўжэнне і падваенне зычных.

садзейнічаць паглыбленню ведаў школьнікаў пра падоўжаныя зычныя як характэрную з’яву фанетыкі, іх вымаўленне і абазначэнне на пісьме;

фарміраваць навыкі размежавання фанетычнага падаўжэння і марфалагічнага падваення, самастойнага мыслення, асэнсавання і структурыравання інфармацыі, уменне працаваць у групе;

выхоўваць упэўненасць у сабе, разуменне каштоўнасці сваіх думак і ідэй.

Абсталяванне: камп’ютэр, схемы, раздатачны матэрыял для самастойнай работы, тэсты.

І Арганізацыйны момант

(Метад “Камплімент” – вучні садзяцца ў круг і па чарзе гавораць камплімент адзін другому: настаўнік пачынае, заканчвае апошні вучань, які гаворыць камплімент настаўніку. Такім чынам, ствараецца атмасфера дабразычлівасці)

ІІ Праверка дамашняга задання

Некалькі вучняў (па жаданні) зачытваюць свае сачыненні на тэму “Канец зімы” (“Пачатак вясны”)

ІІІ Падрыхтоўка да засваення новай тэмы

Гульня “Арфаграфічны алімп” (Да дошкі выклікаюцца два вучні, якім прапануецца ўставіць прапушчаныя літары ў словах, растлумачыць іх правапіс).

Ш…рсцяны, здароў…е, мядз…ведзь, камен…е, ван…а, камен…ы, піс…меннік, п…еса, ц…цярук.

Настаўнік называе тэму ўрока і прапануе скласці схему вядомай ім інфармацыі пра падоўжаныя зычныя (Настаўнік фіксуе інфармацыю на дошцы, а вучні – у сшытках).

Вучні пераконваюцца, што не валодаюць поўнай інфармацыяй пра падаўжэнне зычных, разам з настаўнікам ставяць задачы на ўрок.

Паглыбіць веды пра падоўжаныя зычныя.

Навучыцца “бачыць” гэтую арфаграму ў словах і правільна перадаваць яе пры пісьме.

Адрозніваць падаўжэнне і падваенне зычных.

Пішацца дзве літары

Фанетычная асаблівасць б/м

Адбываецца паміж галоснымі

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 класЧто такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

а) Знаёмства с тэарэтычным матэрыялам §53.

б) Практыкаванне 319. Змяніць словы, каб выдзеленыя зычныя сталі падоўжанымі (Адзін вучань запісвае на дошцы).

Збажына – разм. 1) агульная назва хлебных злакаў; жыта, пшаніца, авёс, ячмень; 2) зерне хлебных злакаў; збожжа.

Рунь – усходы азімых.

в) Практыкаванне 320 (вусна). Прачытаць словы і растлумачыць, чаму ў адных словах адбылося падаўжэнне, а ў другіх – не.

Трысцё – трыснёг; вадзяная ці балотная шматгадовая расліна сямейства злакаў з раскідзістай мяцёлкай. – руск. тростник.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

2. Псіхалагічны трэнінг

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

3. Зарадка для вачэй пад музыку

Заплюшчыце, калі ласка, вочкі і ўявіце сабе вясёлку. Паспрабуйце разглядзець усе фарбы. Вось і цудоўна! Расплюшчвайце вочкі і прыступаем да выканання наступных заданняў.

г) Самастойная работа.

1. Праца на картачках (індывідуальная праца)

2. Фанетычны разбор слова: насенне, галлё.

3. Падзел слоў на склады і для пераносу: збожжа, насенне.

. д) Праца са схемамі (на экране – мультымедыйная дошка)

Расказаць, што мы даведаліся пра падоўжаныя гукі.

ж) Выкананне тэставага задання з самаправеркай (тэст выведзены на мультымедыйную дошку)

Падвядзенне вынікаў урока, выстаўленне і каментар адзнак.

Д/з: ІІІ узр. – пр. 321.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Курс повышения квалификации

Охрана труда

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Курс профессиональной переподготовки

Библиотечно-библиографические и информационные знания в педагогическом процессе

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Курс профессиональной переподготовки

Охрана труда

Ищем педагогов в команду «Инфоурок»

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Номер материала: ДБ-348873

Не нашли то что искали?

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки

Время чтения: 11 минут

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки

Время чтения: 11 минут

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

В Думу внесли законопроект об обязательном образовании для находящихся в СИЗО подростков

Время чтения: 2 минуты

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Учителям предлагают 1,5 миллиона рублей за переезд в Златоуст

Время чтения: 1 минута

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Путин поручил не считать выплаты за классное руководство в средней зарплате

Время чтения: 1 минута

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

Минтруд представил проект программ переобучения безработных на 2022 год

Время чтения: 2 минуты

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

В Госдуме проверят содержание учебников русского языка как иностранного

Время чтения: 2 минуты

Подарочные сертификаты

Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.

Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.

Источник

Беларуская мова. 10 клас

§ 0-6. Гукі і літары беларускай мовы (паўтарэнне і сістэматызацыя вывучанага)

Успамінаем вывучанае

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 класЯк вядома, беларуская графічная сістэма выкарыстоўвае 32 літары: 10 служаць для абазначэння галосных гукаў, 21 — для абазначэння 39 зычных гукаў.

Несупадзенне колькасці гукаў і літар тлумачыцца наступным:

Зычныя гукі падзяляюцца на 2 групы паводле ўдзелу голасу і шуму пры іх утварэнні:

Зычныя гукі [з], [з’], [с], [с’], [Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас], [Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас’], [ц], [ц’] называюцца свісцячымі. Гукі [ж], [ш], [Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас], [ч] называюць шыпячымі.

Зычныя [г], [г’],[к], [к’],[х], [х’] маюць назву заднеязычныя.

1. Разгледзьце табліцу, растлумачце яе структуру. На аснове табліцы дайце характарыстыку літар і адпаведных гукаў у беларускай мове.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

2. Прачытайце скорагаворкі. Паспаборнічайце ў правільнасці і хуткасці іх вымаўлення. Ці згодны вы з меркаваннем І. Атрошанкі, што «шматразовае прагаворванне слоў з адным і тым жа гукам — не толькі забаўка, а праца, якая дапамагае сканцэнтраваць увагу на цяжкіх фанетычных з’явах»?

1. Тры сяброўкі, тры вавёркі, утраіх м вілі́ вяроўкі.
2. Піліпаў Піліп прыпоўз да ліп і да ліпы прыліп.
3. Пільшчыкі-пілавальшчыкі пілавалі піламі. Пілавалі, перапільвалі, наперапілоўвалі, пілаванне перапалавінілі.
4. Лянок не любіць лянот, лянот не любіць лянок.
5. Ніна не́сла Нэлі ніткі.
6. Усім — па сем, гаспадару — восем, а гаспадыні — дзевяць, што добра дзеліць.
7. Дзіна з Дзімам гуляюць з гадзі́ну: Дзіма знаходзіць Дзіну, а Дзіна — Дзіму.
8. Шчыгол са шчыгліхай цэлы дзень кормяць шчыглянят.

3. Прачытайце ўслых. Растлумачце асаблівасці вымаўлення гукаў.

4. Прачытайце пары слоў. Выразна вымаўляйце цвёрды [ч] у беларускіх і мяккі [ч’] у рускіх словах.

Чыж — чиж, чай — чай, чысты — чистый, чэпчык — чепчик, чэрпаць — черпать, чорны — чёрный, чужы — чужой, чэсны — честный.

5. Параўнайце гучанне слоў у беларускай і рускай мовах. Звярніце ўвагу на «ўзмоцненую» мяккасць гука [Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас’]. Запішыце ўласныя прыклады.

Ціна — тина, Дзіна — Дина, дзікі — дикий, ціскі — тиски, Дзвіна — Двина, ціхоня — тихоня, цемень — темень, цень — тень, дзень — день, дзве — две.

Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас

У моўнай плыні гукі вымаўляюцца неаднолькава.
Адны з іх гучаць выразна, без змен (моцная, незалежная пазіцыя).
Пад уплывам суседніх гукаў або ў канцы слова гукі могуць змяняцца (слабая пазіцыя).

Моцная пазіцыя для галосных — пад націскам. Незалежна ад якасці суседніх гукаў у гэтай пазіцыі выразна гучаць усе галосныя.

Слабая пазіцыя — ненацісное становішча галосных гукаў (вымаўляюцца «скарочана» або змяняюцца не пад націскам: аканне, яканне).

Моцныя пазіцыі звонкіх і глухіх зычных:

У слабай пазіцыі гукі могуць азванчацца і аглушацца, страчваючы сэнсаадрознівальную функцыю:

6. Прачытайце верш уголас. Услухайцеся ў яго гучанне. Прыдумайце назву, сугучную настрою і пачуццям лірычнага героя. Якія гукі найчасцей сустракаюцца ў гэтым творы, як яны дапамагаюць стварыць карціну начной цішыні, магічнай еднасці чалавека і прыроды? Якія слыхавыя і зрокавыя асацыяцыі выклікаюць прыведзеныя радкі?

Я адчыняю ў ноч сваё акно.
Такі спакой, такая ў свеце ці́ша,
Што, можа, нат за вёрстаў сем чутно,
Як павучок калысачку калыша.
Палі́, лясы, азёры спяць даўно,
І сёлы спяць, турботы не забыўшы.
Мне страшна быць у гэтай ночы лішнім —
З Прыродай я зліваюся ў адно.
Сябрамі мне становяцца сягоння
Калоссі ў полі, у дуброве — клёны;
Што к брату, да мяне ідзе алень.
І на ўсім існым ёсць маё дыханне,
І пульс чуваць, мой пульс і хваляванне —
У травах, дрэвах, месячным святле.

Выпішыце з тэксту па два-тры прыклады слоў, у якіх галосныя і зычныя гукі знаходзяцца ў моцнай і слабай пазіцыях.

Разгледзьце фотаздымак П. Ветра. Які настрой ён перадае? Паспрабуйце стварыць свой невялікі празаічны або вершаваны тэкст, перадаўшы стан прыроды з выкарыстаннем фанетычных сродкаў выразнасці маўлення.

Успамінаем вывучанае

Чаргаванне гукаў — гэта замена гукаў у межах адной марфемы пры змяненні або ўтварэнні слоў.

Пазіцыйныя чаргаванні залежаць ад пазіцыі гука ў слове (уплыў суседніх гукаў, становішча на канцы слова): [э] // [а] (ц[э]ны — ац[а]ніць, [м’э]сца — [м’а]сцовы), [о] // [а] (г[о]лас — г[а]ласаваць, [с’о]мы — [с’а]мёра), [з] // [с] (бяро[з]а — бяро[с]ка), [з] // [з’] ([з]носіць — [з’]несці), [д] // [ Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас’] (са[д]ы — у са[ Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас’]е), [т] // [ц’] (свя[т]а — на свя[ц’]е), [г] // [х] (кні[г]а — кні[х]), [в] // [ў] (ла[в]а — ла[ў]ка).

Гістарычныя чаргаванні захаваліся з часоў агульнаславянскай эпохі, яны адбываліся паводле тагачасных фанетычных законаў. З пункту погляду сучаснай мовы такія чаргаванні нельга растлумачыць пазіцыяй гука ў слове: [э] // [а] ([л’э]зці — [ла]зіць), [э] // [о] ([в’э]зці — [во]з), [у] // [ы] (с[у]хі — выс[ы]хаць), [у] // [о] (с[у]хі — с[о]хнуць), [г’] // [з’] (бера[г’]і — на бера[з’]е), [к] // [ч] (ру[к]а — ру[ч]ны), [к] // [ц] (ру[к]а — у ру[ц]э), [х] // [ш] (ву[х]а — ву[ш]ы), [д] // [ Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас’] // [Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас] (ха[д]а — ха[ Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас’]іць — ха[Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Смотреть картинку Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Картинка про Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас. Фото Что такое падоўжаныя гукі у беларускай мове 5 клас]у), [б’] // [бл’] (ра[б’]іць — ра[бл’]ю), [л] // [ў] (бы[л]а — бы[ў]).

7. Вызначце ў парах слоў зычныя гукі, якія чаргуюцца. Растлумачце характар чаргаванняў.

Горад — гарадскі, леснічоўка — лясны, драбіць — драблю, карова — кароўка, дарога — пры дарозе, дарога — дарожны, прырода — у прыродзе, страха́ — на страсе́, страха́ — застрэшак, рака — рачны, работа — рабіць.

8. Запішыце 5 пар слоў з пазіцыйнымі і 5 пар слоў з гістарычнымі чаргаваннямі гукаў.

Источник

Бел.мова Тэма: “Падоўжаныя зычныя гукі.

Тэма: “Падоўжаныя зычныя гукі. Іх абазначэнне на пісьме.”

Мэта: пазнаёміць з асаблівасцямі вымаўлення і напісання слоў з падоўжанымі гукамі, практыкаваць у вылучэнні на слых слоў с падоўжанымі зычнымі.

Абсталяванне: малюнкі сонейка і хмаркі, мультымедыйная прэзентацыя.

I. Арганізацыйны момант.

Прывітанне! Пачынаем урок з гульні. Калі вы будзеце згодныя з маімі думкамі, кажыце “Так”. Мову родную шаную. (Так.)На ўроку не сумую. (Так.)І выдатна я працую. (Так.)Дэвіз нашага ўрока — “Будзем добра працаваць і не будзем сумаваць!”Малайцы! Настрой у вас добры, і я жадаю вам поспехаў.

Настаўнік. Дзеці, сёння на ўроку будзе цёпла і сонечна — у сваёй працы мы будзем успамінаць лета. Паслухайце, калі ласка, урывак з верша

Ветрык краскі чуць калыша,

Луг зялёны жыццём дыша —

Хто з вас ведае, хтотакія конікі?

(Па-руску яны называюцца “кузнечи-

Давайце ўспомнім, як стракочуць конікі? (Ц-ц-ц-ц-ц) А як надакучліва ўлетку ныюць камары? (Н-н-н-н-н). А як гудуць жукі? (Ж-ж-ж-ж-ж)

III. Хвілінка чыстапісання.

Прачытайце словы, у якіх сустракаюцца гэтыя літары.Запіс на дошцы:

Ласуюцца, карэнне, збожжа.

Ці зразумелыя вам значэнні гэтых слоў?

Настаўнік дае пераклад слоў з беларускай на русскую мову.

Збожжа — зерно. Карэнне — корни. Ласуюцца — лакомятся.

Прачытайце сказ, які запісаны на дошцы: Дзікі ласуюцца карэннямі раслін.

Знайдзіце ў сказе словы, у якіх побач пішуцца дзве аднолькавыя літары, што абазначаюць зычныя гукі. (Ласуюцца, карэннямі.) Спішыце сказ і падкрэсліце гэтыя літары. Як правільна запісаць сказ? чырвонага радка, з вялікай літары, у канцы ставіцца кропка.)

Праводзіцца этап самаацэнкі.

Вучні ацэньваюць сваю працу ў выглядзе шкалы.

IV. Паведамленне тэмы і мэты ўрока.

Настаўнік. Ці вучыліся мы пісаць такія словы на ўроках беларускай мовы? (Не.) Сёння гэта і будзе тэмай нашага ўрока. Давайце прачытаем, як яна называецца (дэманструецца на экране).

Тэма: “Падоўжаныя зычныягукі. Іх абазначэнне на пісьме.”

Як вы думаеце, якая мэта нашага ўрока? (Будзем вучыццапісаць сло-

вы з падоўжанымі зычнымі.) Так, але спачатку мы навучымся іх вызнача-

ць на слых. Зычныя гукі мы ведаем, а што значыць “падоўжаныя гукі”?

V. Работа па падручніку.

Чытаем правіла на с. 105 падручніка.

Настаўнік. Закрыем вочкі і ўявім,што мы на лузе, дыхаем водарам траў і кветак, слухаем, як гудуць чмялі,бдзумкаюць пчолкі, спяваюцьптушкі. А зараз устанем і паскачам, пасля зноў вернемся з луга ў клас.

VII. Замацаванне вывучанага.

Настаўнік. Прачытайце сказы, запісаныя на дошцы.

Пчолы неслі мёд у новыя вуллі. Сёлета вырасла густое збожжа.

Днём і ноччу працуюць камбайны.

Выпішыце словы з падоўжанымі зычнымі гукамі і падкрэсліце літары, якімі яны перадаюцца на пісьме.

(Трое вучняў выконваюць заданне каля дошкі з тлумачэннем.)

Настаўнік. На ўроках беларускай мовы нам вельмі часта прыйдзецца пераносіць словы з падоўжанымі зычнымі. Успомніце, калі ласка, правіла.

(Пры пераносе слоў з падоўжанымі зыч н ымі адна літара застаецца на радку, а другая пераносіцца. ) Правільна.

Руская і беларуская мовы — гэта мовы-сёстры. Як вы думаеце, ці будзе перанос слоў з падоўжанымі зычнымі ў беларускай мове адрознівацца ад пераносу ў рускай мове? (Не. ) На экране дэманструецца слайд:

Пры пераносе слоў з падоўжанымі зычнымі адна літара застаецца на радку, а другая пераносіцца: Уруч-ча, крыл-ле

Настаўнік. Чаму Уручча пішацца з вялікай літары? (Назва мікрараёна.)

Цяпер я раздаю кожнаму з вас карткі. Прачытайце словы, якія на іх запісаны.

Піццё, галлё, ноччу, збожжа, Ганна, жыццё, ружжо.

Ці ёсць сярод іх словы, значэнне якіх вам не зразумела? Запішыце ў сшыткі словы з падоўжанымі зычнымі і падзяліце іх вертыкальнымі рыскамі для пераносу. Праводзіцца праверка. Ланцужком вучні зачытваюць словы і голасам дзеляць іх для пераносу. У гэты момант на слайдзе з’яўляюцца па чарзе словы, падзеленыя для пераносу.

Піц-цё, гал-лё, ноч-чу, збож-жа, Ган-на, жыц-цё, руж-жо.

Настаўнік. Зараз правядзём самаацэнку. Палічыце, колькі слоў у вас падзелена правільна, і запішыце гэтую лічбу алоўкам на палях.

Фізкультхвілінка для вачэй

Работа па падручніку

Практыкаванне 229 вучні выконваюць самастойна: I рад — 1-шы сказ,

II рад — 2-гі сказ, III рад — 3-ці сказ.

Настаўнік. А зараз памяняйцеся сшыткамі з суседам і праверце, ці правільна выканана заданне. Праводзіцца этап самаацэнкі.

Вучні, якія выканалі работу правільна, ставяць алоўкам на палях “+”, тыя, у каго былі памылкі, — “-”.

Пытанні і заданні: як вымаўляюцца зычныя паміж галоснымі ў некаторых словах? (Падоўжана.) Як падоўжаныя гукі перадаюцца на пісьме?

(Дзвюма літарамі.) Як пераносіць словы з падоўжанымі зычнымі? (Пры пераносе слоў з падоўжанымі зычн ым і адна літара застаецца на радку, а другая пераносіцца.) Назавіце словы з падоўжанымі зычнымі, якія вы запомнілі з сённяшняга ўрока.

IX . Дамашняе заданне.

Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

Источник

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *