Что такое параунанне у беларускай літаратуры примеры
Што такое параўнанне ў літаратуры, яго віды і прыклады ужывання
Складовыя часткі параўнанняў
Для гэтага сцежка характэрна наяўнасць трох складнікаў: апісванага прадмета або з’явы, аб’екта, з якім ён параўноўваецца, і падстава для аналогіі, то ёсць агульны прыкмета. Цікавы той факт, што сама назва, указанне на гэты агульны прыкмета, можа апускацца ў тэксце. Але чытач альбо слухач усё роўна выдатна разумее і адчувае, што хацеў данесці да суразмоўцы або чытача аўтар выказванні.
Аднак само разуменне вызначэння, растлумачальнага, што такое параўнанне ў літаратуры, яшчэ не дае поўнай карціны без прыкладаў. І вось тут адразу ўзнікае ўдакладненне: пры дапамозе якіх часцін мовы і ў якіх формах аўтары ўтвараюць гэтыя сцежкі?
Віды параўнанняў ў літаратуры для назоўнікаў
Можна вылучыць некалькі відаў параўнанняў.
Параўнання, спосабу дзеяння ў літаратуры
Звычайна ў такіх канструкцыях бываюць задзейнічаны дзеясловы і прыслоўі, назоўнікі ці цэлыя абароты і даданыя прапановы.
Навошта патрэбныя параўнання ў літаратуры
Разабраўшыся з пытаннем, што такое параўнанне ў літаратуры, неабходна зразумець: а ці патрэбныя яны? Для гэтага варта правесці невялікае даследаванне.
Вось мастацкі тэкст, у якім выкарыстоўваюцца параўнання: «Цёмны лес стаяў, нібы пасля пажару. Месяц хавалася за хмаркамі, як сарамлівая дзяўчына хавае твар чорным хусткай. Вецер быццам заснуў у кустах ».
А вось той жа тэкст, у якім прыбралі ўсе параўнання. «Цёмны лес стаяў. Месяц хавалася за хмаркамі. Вецер ». У прынцыпе, сам сэнс перададзены ў тэксце. Але наколькі вобразна паказана карціна начнога лесу ў першым варыянце, чым у другім!
Ці патрэбныя параўнання ў звычайнай прамовы
Некаторыя могуць падумаць, што параўнанні неабходныя толькі пісьменнікам ды паэтам. А вось для звычайных людзей у іх звычайным жыцці яны зусім і не патрэбныя. Гэта зацвярджэнне абсалютна няправільна!
Параўнання ў вузкаспецыялізаваных літаратуры
Нават тэхнічныя тэксты не могуць абысціся без параўнанняў. Напрыклад, каб у рэцэпце падрыхтоўкі смажанай рыбы не паўтараць ужо апісаны вышэй працэс, для скарачэння, аўтар часта піша: «Рыбу варта смажыць гэтак жа, як катлеты».
Або ў дапаможніку для людзей, якія асвойваюць асновы канструявання з фанеры ці дрэва, можна сустрэць фразу: «дрыль ўкручваюцца саморезы гэтак жа, як і выкручваюцца. Толькі перад працай варта ўсталяваць на ёй патрэбны рэжым ».
Что такое параунанне у беларускай літаратуры примеры
Апісанне ўсіх разнавіднасцяў параўнальных канструкцый дапаможа размежаваць канструкцыі ў функцыі членаў сказа, усталяваць характар сувязі параўнальнага звароту з паяснёнымі словамі, вызначыць заканамернасці адасаблення параўнальных канструкцый, граматычнага выражэння кампанентаў параўнальнага звароту і г.д. Усебаковае даследаванне параўнальных канструкцый дае магчымасць глыбей спазнаць семантыку і сінтаксічныя функцыі сказа, спрыяе лепшаму разуменню структурна-семантычных асаблівасцей мовы.
Для рэалізацыі пастаўленай мэты неабходна вырашыць наступныя задачы :
ахарактарызаваць параўнальныя канструкцыі;
апісаць структуру, высвятліць сэнсавыя і сінтаксічныя функцыі параўнальных зваротаў, якія выступаюць у ролі членаў сказа;
сістэматызаваць злучнікі, паказаць адрозненне мадальных злучнікаў ад немадальных, размежаваць мадальныя злучнікі і мадальныя часціцы;
вызначыць і ахарактарызаваць лексіка-семантычныя групы параўнальных канструкцый беларускай фразеалогіі.
Падчас аналізу параўнальных канструкцый былі выкарыстаны апісальны метад даследавання разам з прыёмам назірання, навуковай інтэпрытацыяй і абагульненнем.
1. Тэарэтычныя асновы выкарыстання параўнальных канструкцый у сучаснай беларускай літаратурнай мове
1.1 Паняцце пра параўнальную канструкцыю
Параўнальныя канструкцыі займаюць у мове адмысловае месца, паколькі, па выразе А. А Патабні, «сам працэс пазнання ёсць працэс параўнання».
Такія канструкцыі складаюць значную частку любой мовы, у тым ліку і ў сучаснай беларускай літаратурнай мове, яны шырока выкарыстоўваюцца як у мастацкіх творах, так і ў вуснай гаворцы і застаюцца аб’ектам увагі шматлікіх даследчыкаў. Падрабязнаму вывучэнню параўнання як лінгвістычнай з’явы прысвечаны фундаментальныя і прыватныя даследаванні: намінатыўны, сінтаксічны, марфалагічны і словаўтваральны аспекты параўнання вывучаліся шматлікімі даследчыкамі, сярод іх такія, як Л.Л. Нялюбы, В.В. Вінаградаў, А.А. Патабня, Ф.Ф. Фартунатаў, А.А. Шахматов і інш.
Праблемы, звязаныя з даследаваннем параўнальных канструкцый у розных аспектах, не губляюць сваёй актуальнасці як у сілу шырокага выкарыстання параўнання ў мове, так і недастатковай вывучанасці шэрагу пытанняў, якія тычацца семантыкі, статусу параўнальных канструкцый і супастаўляльнага аналізу параўнання на матэрыяле рознаструктурных элементаў.
Звычайна у структуры праўнальных канструкцый вылучаюць:
прадмет, які параўноўваецца (аб’ект параўнання);
прадмет, з якім адбываецца супастаўленне (сродак параўнання);
іх агульная прыкмета (падстава параўнання, параўнальная прыкмета, лат. tertium comparationis).
Адной з адметных рыс параўнальных канструкцый з’яўляецца наяўнасць абодвух прадметаў, якія параўноўваюцца, пры гэтым агульная прыкмета згадваецца далёка не заўсёды.
Вядомы розныя тыпы параўнанняў [12]:
) параўнанні ў форме параўнальнага звароту, утворанага пры дапамозе злучнікаў як, быццам, нібы : «Мужык дурны, як свіння, а хітры, як чорт» ;
) параўнанні, утвораныя пры дапамозе назоўніка ў творным склоне: «Каля чарнаты плота белым паскам ззяў малады ўчарашні снег, што не расстаў за дзень» ;
Параўнальныя канструкцыі падзяляюцца на:
· вобразныя параўнальныя канструкцыі;
Параўнальна-супастаўляльныя звароты не з’яўляюцца метафарычнымі, яны служаць толькі для вызначэння адпаведнасці, тоеснасці паміж прадметамі ці з’явамі пры розных акалічнасцях. Параўнальна-супастаўляльныя звароты ў адрозненне ад вобразных не могуць мець мадальнага значэння.
Параўнальныя канструкцыі, дзякуючы сваёй шматграннасці і функцыянальнасці, з яўляюцца прадметам не толькі мовы, але і таксама прадметам паэтыкі і стылістыкі.
1.2 Устойлівыя параўнальныя канструкцыі і іх кампаратыўная семантыка
параўнальны зварот сказ мадальны
Разглядаючы параўнальныя канструкцыі з пункту гледжання беларускай фразеалогіі, цікавасць да вывучэння ўстойлівых канструкцый узрастае ў сувязі з навуковым асэнсаваннем пытанняў моўнай зменлівасці, бо яны ўяўляюць сабой прыклад адкрытай, дынамічнай сістэмы моўных адзінак, сталае развіццё якой варта разглядаць як рэчаіснасць яе быцця.
Што датычыцца ўстойлівых параўнальных канструкцый, то яны ўтвараюцца з дапамогай марфолага-сінтаксічных сродкаў і адрозніваюцца характарам сувязі суб’екта і аб’екта параўнання: звязваюцца параўнальнымі злучнікамі. Характар сувязі ўплывае на семантыку канструкцый, іх экспрэсіўнасць і сінтаксічныя функцыі.
Нас цікавіць у даследаванні ўстойлівых параўнальных зваротаў вобразныя параўнальныя звароты, якія адначасова вызначаюць і якасць дзеяння ці прыкметы якога-небудзь прадмета ці з’явы, і характарызуюць метафарычна сам прадмет ці з’яву: дурны як бот з левай нагі [7, c. 115], быць як яечка [7, c. 593].
Канструкцыі з устойлівымі параўнальнымі зваротамі аднатыпныя структурна. Яны складаюцца з трох кампанентаў:
суб’екта параўнання (тое, што параўноўваецца);
аб’екта параўнання (то, з чым параўноўваюць);
Устойлівая параўнальная канструкцыя ў структуры сказа адносна галоўнага можа знаходзіцца ў постпазіцыі, прэпазіцыі ці ў інтэрпазіцыі.
2. Функцыянальная роля параўнальных канструкцый у беларускай фразеалогіі
2.1 Апісанне вобразнага параўнальнага зварота
Ад сэнсавых функцый вобразных параўнальных зваротаў варта адрозніць спосаб рэалізацыі параўнання. У лінгвістычнай літаратуры сустракаюцца сцвярджэнні, што параўноўвацца могуць прадмет з прадметам, прадмет з прыкметай, прыкмета з прыкметай. Аднак многія даследаванні матэрыялу беларускай мастацкай літаратуры паказваюць, што параўноўвацца могуць толькі прадметы з прадметамі.
Галоўны кампанент параўнальнага звароту ў гэтай канструкцыі выяўляецца назоўнікам у назоўным (для характарыстыкі якасці дзеяння, прыкметы ці прадмета ў агульным плане) ці ўскосных (для характарыстыкі аб’екта дзеяння) склонах адзіночнага і множнага ліку: як дзірка ў мосце [7, c. 335]; як іерыхонская труба [7, c. 453].
B. Канструкцыі, у якіх суб’ект і аб’ект параўнання супадаюць у адной субстанцыі; у параўнальным звароце называецца не аб’ект параўнання, а якая-небудзь яго асаблівасць. Адносна меншая распаўсюджанасць названай канструкцыі, чым канструкцыі, у якой суб’ект і аб’ект параўнання розныя прадметы, тлумачыцца тым, што для характарыстыкі прадмета лягчэй знайсці іншы прадмет, чым якую-небудзь асаблівасць параўноўванага прадмета.
Галоўны кампанент параўнальнага звароту ў названай канструкцыі выражаецца прыметнікам, дзеепрыметнікам, месна-склонавай формай назоўніка: як у ваду апушчаны [7, c. 79]; быццам чортам падшыты [7, c. 128]; як падсмалены [7, с. 125]; як недарэзаны [7, с. 86]; як падкошаны [7, с. 120].
Такія устойлівыя або непадзельныя выразы у сказе выконваюць ролю акалічнасці або дапаўнення пры ўдакладняльным выказніку.
Пры няпоўназначных дзеясловах (часцей за ўсё яны выражаюць існаванне, паводзіны, пачуцці) параўнальны зварот выконвае ролю другога кампанента ў складаным выказніку. Інтанацыйна зварот не вылучаецца і не мае падставы для адасаблення.
Звычайна ўстойлівыя параўнальныя канструкцыі не адасобляюцца на пісьме.
Адсутнасць канструкцый з параўнальным зваротам пры адносных прыметніках тлумачыцца семантыкаю саміх адносных прыметнікаў. У адрозненні ад якасных адносныя прыметнікі пазначаюць нязменлівую прыкмету, цесна замацаваную за прадметам. Такая прыкмета выводзіцца з вызначаных адносін да іншага прадмета, акалічнасці, дзеяння. Характэрна, што адносныя прыметнікі, якія перайшлі ў якасныя, таксама не маюць пры сабе вобразных параўнальных зваротаў.
Параўнальныя канструкцыі ў залежнасці ад часцін мовы, якія з яўляюцца асноўнымі кампанетамі ў структуры канструкцыі, можна падзяліць на:
Знаць як аблупленага [7, с. 42], як апараны кіпнем [7, с. 77], голы як бізун [7, с. 281], як закляты [7, с. 398], як міленькі [7, с. 39], як мокрае гарыць [7, с. 44], як наняты [7, с. 75], як недарэзаны [7, с. 86], як падкошаны [7, с. 120], як падсмалены [7, с. 125], як пыльным мяшком удараны [7, с. 477], як у ваду апушчаны [ 7, с. 79], як уджалены [7, с. 478], як укопаны [7, с. 487], як чортам падшыты [7, с. 128], як дуж [7, с. 347].
Язык як брытва [7, с. 597], як агню [7, с. 48], як адзін чалавек [7, с. 552], расплакацца як бабёр [7, с. 84], дрыжаць як асіна [7, с.], як бог свят [7, с. 108], як бубен [7, с. 133], як бот з левай нагі [7, с. 155], як вавёрка ў коле [7, с. 144], як вока ў ілбе [7, с. 181], як вол да карэты [7, с. 183], як гарох аб сцену [7, с. 262], як год [7, с. 279], як горкая рэдзька [7, с. 296], як грыбы пасля дажджу [7, с. 290], як дзірка ў мосце [7, с. 335], як дома [7, с. 343], як дроў [7, с. 345], як жаба гразі [7, с. 374], як Заблоцкі на мыле [7, с. 383], як за каменнай сцяной [7, с. 412], як заслона спала з вачэй [7, с. 412], як звон [7, с. 431], як іголка ў стозе сена [7, с. 462], як кабыле воцату [7, с. 472], як кату [7, с. 498], як леташні снег [7, с. 365], як не сваімі нагамі [7, с. 64], як на талерцы [7, с. 438], як на споведзі [7, с. 374], як на карове сядло [7, с. 427], як іржа жалеза [7, с. 466], пісаць як курыца лапай грабе [7, с. 551], як лапцем па цымбалах [7, с. 561], як з вядра [7, с. 238], як кот на сала [7, с. 524], як лёду [7, с. 564], як ліпку [7, с. 574], як макаў цвет [7, с. 539], сапці як мех кавальскі [7, с. 34], як на заказ [7, с. 395], як на крыллях [7, с. 543], як на пажар [7, с. 132], зажываць як на сабаку [7, с. 301].
а) немадальныя злучнікі;
б) мадальныя злучнікі.
Мадальныя параўнальныя злучнікі нельга змешваць з аманімічнымі мадальнымі параўнальнымі часціцамі. У адрозненні ад мадальных параўнальных злучнікаў мадальныя параўнальныя часціцы (нібы, бы, быццам, як бы, быццам, нібыта, як быццам, быцам бы ) не іграюць у сказе канструктыўнай ролі: яны злучаюцца з адным словам ці словазлучэннем, выражаючы дадатковыя семантычныя і мадальныя адценні: Ен ўжо мінуў разгатую дзічку, як недзе, далёкая яшчэ, па той бок хутара, пачуў як бы тупат капытоў. ; А старыя клён не паддаваўся. Стаяў, падымаючы абсмаленыя галіны, і нібыта клікаў адпомсціць.
2.2 Аналіз параўнальных канструкцый беларускай фразеалогіі
Можна сярод параўнальных канструкцый вылучыць дзве групы: якія характарызуюць асобу ці нежывы прадмет.
Прыводзім прыклады тых параўнанняў, якія выконваюць ролю ўдакладнення пры характарыстыцы асобы, яе знешняга выгляду, характару, пачуццяў асобы, унутранага стану:
Калаціцца як асіна «вельмі баяцца» (c. 81)
Калаціцца як асінавы ліст «баяцца и калаціцца ад страху» (с. 81)
Расплакацца як бабёр «доўга і жаласліва плакаць» (с. 84)
Голы як бізун «вельмі бедны» (с. 281)
Дурны як бот (з левай нагі) «вельмі, надзвычай дурны» (с. 115)
Язык як брытва «здольнасць востра і дасціпна гаварыць» (с. 597)
Гол як сакол «вельмі бедны» (с. 279)
Сівы як голуб «зусім сівы» (с. 281)
Белы як лунь «зусім сівы» (с. 584)
Надакучыць як горкая рэдзька «вельмі моцна надакучыць» (с. 296)
Як лялька «вельмі прыгогжы, прывабны» (с. 589)
Як соннная муха «вяла, павольна, без жадання рабіць што-небудзь» (с. 49)
Бледны як палатно «вельмі пабялець, збялець» (с. 144)
Глухі як пень «вельмі глухі» (с. 173)
Худы як смерць «вельмі худы і бледны» (с. 364)
Быццам чорт гарох малаціў «васпаваты, рабы» (с. 262)
Як ў полі вецер «легкадумны, пусты, ветраны» (с. 168)
Быць як скула «вялікая перашкода» (с. 348)
Быць як бяльмо на воку «вялікая перашкода, што раздражняе сваёй прысутнасцю» (с. 143)
Адзін як палец «зусім адзін, без сям і» (с. 145)
Набрацца як жаба гразі «вельмі моцна напіцца» (с. 374)
Як дзядзька у Вільні «збянтэжана, ніякавата адчуваць сябе» (с. 336)
Як яечка «вельмі добры, цудоўны» (с. 605)
Сярод параўнальных канструкцый ёсць і такія, якія выкарыстоўваюцца для характарыстыкі прадметаў нежывой прыроды :
Як звон «новы, нядаўна пабудаваны і добры» (с. 431)
Як шклянка «новы, нядаўна пабудаваны і добры» (с. 579)
Як свет стаіць «вельмі старое што-небудзь» (с. 323)
Поўны як вока «вельмі поўны, роўна з берагамі» (с. 181)
Некаторыя параўнальныя канструкцыі ўводзяцца ў структуру сказа для адлюстравання фізічнага, псіхічнага ці эмацыйнага стану субекта :
Быць як на іголках «у стане крайняга хвалявання, трывогі» (с. 462)
Быць як у сн е «у стане глыбокой задуменнасці» (с. 365)
Сядзець як у ваду апушчаны «расстроены, прыгнечаны» (с. 79)
Сядзець як на шыле «у стане крайняга хвалявання, трывогі» (с. 586)
Сядзець як мыла зеўшы «з незадаволеным, кіслым выглядам, у дрэнным настроі» (с. 438)
Як не свой «моцна ўсхваляваны, у стане разгубленасці, роспачы» (с. 326)
Быць як на памінках «маўкліва і сумна» (с. 148)
Як вуж на гарачай патэльні «бесперастанку і не знаходзячы выйсця з цяжкіх абставін» (с. 505)
Як у тумане «не зусім выразна, цьмяна» (с. 464)
Як праз сон «не зусім выразна, цьмяна» (с. 367)
Параўнальныя канструкцыі з адценнем узмацнення :
Як свет «вельмі стары» (с. 385)
Як у бочку «вельмі моцна кашляць» (с. 117)
Як дроў «вельмі многа» (с. 345)
Як бобу «вельмі многа. Звычайна пра дзяцей» (с. 100)
Як не ў сябе есці «уволю і ненасытна» (с. 424)
Як з мяшка сыпацца «у вялікай колькасці, невычарпальна і бесперастанку» (с. 57)
Як агню баяцца «вельмі моцна, панічна» (с. 48)
Як з рога дастатку «у вялікай колькасці, невычарпальна і бесперастанку» (с. 322)
Як з рукава сыпаць «у вялікай колькасці і бесперастанку» (с. 282)
Як з рэшата ліць «вельмі моцным струменем, суцэльным патокам» (с. 299)
Як з лубу ліцца «вельмі моцным струменем, суцэльным патокам» (с. 584)
Як старой бабе сесці «вельмі мала. Звычайна пра зямлю» (с. 84)
Як кот наплакаў «вельмі мала, нязначная колькасць» (с. 524)
Як сабак нярэзаных «вельмі многа» (с. 299)
Як селядцоў у бочцы «у вялікай колькасці» (с. 331)
Сярод кампаратыўных фразеалагізмаў можна выдзяліць групу якасных параўнальных канструкцый :
Як на споведзі «вельмі шчыра, нічога не ўтойваючы» (с. 374)
Як на далоні «вельмі выразна, ясна» (с. 318)
Быць як перад Богам «вельмі шчыра, нічога не ўтойваючы» (с. 109)
Сказаць як на духу «вельмі шчыра, нічога не ўтойваючы» (с. 354)
Адсек як сякерай «катэгарычна, як пра канчатковае вырашанае сказаць» (с. 69)
Сказаў як нажом адрэзаў «катэгарычна, як пра канчатковае вырашанае сказаць» (с. 69)
Як нажом па сэрцы «што-небудзь непрыемнае, нясцерпнае, такое, што выклікае душэўны боль» (с. 94)
Як слова сказаць «вельмі хутка» (с. 358)
Як вокам згледзець «адразу ж, вельмі хутка, імгненна зрабіць што-небудзь» (с. 434)
Адны параўнальныя канстукцыі выкарыстаўваюцца для выражэння адносін асобы да каго-небудзь, чаго-небудзь:
Як на бяду «быццам кімсьці падстроена. Выказвання шкадавання.» (с. 142)
Як на злосць «быццам кімсьці падстроена. Выказвання шкадавання.» (с. 443)
Як на грэх «быццам кімсьці падстроена. Выказвання шкадавання.» (с. 292)
Як на ліха «быццам кімсьці падстроена. Выказвання шкадавання.» (с. 578)
Як на тое «быццам кімсьці падстроена. Выказвання шкадавання.» (с. 445)
Другія выкарыстоўваюцца для выражэння адносін паміж людзьмі :
Як гусь з парасём «не разумеючы адзін аднаго» (с. 299)
Як неба і зямля «поўная процілегласць» (с. 459)
Як кот з сабакам «нядружна, у пастаяннай варожасці» (с. 523)
Некаторыя параўнальныя канструкцыі беларускай фразеалогіі можна класіфікаваць на невялічкія групы ў залежнасці ад сінанімічнасці значэння:
«Нечакана ўразіць. Ашаламіць. Збянтэжыць. Раптоўна нешта напалохала»:
Як варам абдало (с. 39)
Як агнём апякло (с. 48)
Як абухом па галаве стукнуць (с. 44)
«Вельмі рэзка, імкліва (выскачыць, ускочыць і інш.)»:
Як апараны кіпнем (с. 77)
Як на спружынах (с. 376)
«Ляцець, кідацца. Вельмі хутка, стрымгалоў»:
Як з прывязі сарваўся (с. 312)
Як жару ўхапіўшы (с. 504)
Як з ланцуга сарваўся (с. 312)
Як на крыллях (с. 543)
Як падсмалены (с. 125)
«Засмучаны, растроены, прыгнечаны. З незадаволеным кіслым выглядам»:
Як (нібы) у ваду апушчаны (с. 79)
Сядзець як астатняе ў печ усыпаўшы (с. 81)
Сядзець як мыла зеўшы (с. 438)
Сядзець як на памінках (с. 148)
Быць як пад зямлёй (с. 459)
Ісці як не свой (с. 326)
«Катэгарычна, як канчатковае вырашанае (сказаў, сказала)»:
Адсек як сякерай (с. 69)
Сказаў як нажом адрэзаў (с. 69)
«Нешта трывожнае, трагічнае»:
Чакаць як вол абуха (с. 44)
Неба з аўчынку здаецца (с. 82)
Жыць як на вулкане (с. 196)
«Голасна расказываць, настойліва перадаваць ад аднаго да другога (якія-небудзь весткі, чуткі)»:
Як у бубен біць (с. 97)
Як у званы званіць (с. 426)
«Нічога не разумеючы, тупа, разгублена»:
Глядзець як баран на новые вароты (с. 87)
Глядзець як гусь на бліскавіцу (с. 299)
«Зусім нічога не разумець, не разбірацца»:
Разбірацца як баран у Бібліі (с. 92)
Разбірацца як свіння ў апільсінах (с. 325)
«Вельмі хутка што-небудзь рабіць»:
Пячы як бліны (с. 97)
Лускаць як арэшкі (с. 585)
«Нягледзечы ні на што, насуперак усяму»:
Як бы там ні было (с. 140)
«Так, як планавалася, без ускладненняў і нечаканасцей»:
Як па пісаным (с. 187)
Як рэпу грызці (с. 291)
«Хто-небудзь бясследна, імгненна знік, схаваўся»:
Як вадой змыла (с. 146)
Як у ваду кануў (с. 146)
Як у ваду ўпаў (с. 146)
Як ветрам здзьмула (с. 166)
Як карова языком злізала (с. 442)
Як ветрам змяло (с. 444)
Як скрозь зямлю праваліўся (с. 458)
Як у ваду пайшоў (с. 146)
Як агнём спаліла (с. 48)
Як і не было (с. 140)
Як май змаяваў (с. 10)
Як маланкай спаліла (с. 14)
«Cтан крайняга хвалявання, неспакою, трывогі»:
Сядзець як на гарачым вуголлі (с. 194)
Сядзець як вуж на гарачай патэльні (с. 195)
Сядзець як уюн на гарачай патэльні (с. 195)
Сядзець як на іголках (с. 462)
Сядзець як на шыле (с. 586)
«Вельмі раптоўна. Імгненна»:
Упасці як падкошаны (с. 120)
Упасці як сноп (с. 366)
«Зусім нечакана для каго-небудзь (з яўляцца, прыходзіць, прыязджаць)»:
Як снег на галаву (с. 365)
Як гром сярод яснага неба (с. 287)
Як з неба зваліўся (с. 425)
Як з-пад зямлі вырас (с. 458)
Як з месяца зваліўся (с. 425)
«Зусім падобныя і аднолькавыя па якіх-небудзь якасцях»:
Як на падбор (с. 116)
«Бяссэнсава, недарэчна. Цацкацца, няньчыцца»:
Насіцца як дурань з пісанай торбай (с. 350)
Насіцца як з велікоднымі яйкамі (с. 164)
Берагчы як зрэнку вока (с. 453)
Насіцца як курыца з яйкам (с. 551)
«Вельмі добра ведаць, да дробязей»:
Ведаць як аблупленага (с. 42)
Ведаць як сваіх пяць пальцаў (с. 147)
«Вельмі выразна, ясна (відаць, выглядаць, бачыць)»:
Быць як на далоні (с. 318)
Быць як на талерцы (с. 438)
«Вельмі шчыра, нічога не ўтойваючы (гаварыць, прызнавацца, расказваць, выкладваць)»:
Быць як перад Богам (с. 109)
Сказаць як на духу (с. 354)
Быць як на споведзі (с. 374)
«Ніколі, зусім не (дапаможа, патрэбны каму-небудзь)»:
Дапаможа як хваробе кашаль (с. 501)
Дапаможа як мёртваму прыпаркі (с. 222)
Дапаможа як мёртваму кадзіла (с. 472)
«Зусім не, ніколькі не (патрэбны каму-небудзь)»:
Патрэбны як зайцу стоп-сігнал (с. 395)
Трэба як пятае кола у возе (с. 517)
Трэба як сабаку пятая нага (с. 64)
Патрэбны як дзірка ў мосце (с. 335)
Патрэбны як леташні снег (с. 365)
Патрэбны як рыбе парасон (с. 159)
Як піць даць (с. 327)
Як двойчы два (с. 328)
«Быццам нічога не здарылася; не зважаючы на тое, што адбылося»:
Як ні ў чым не бывала (с. 137)
Як нічога і не было (с. 141)
«Належным чынам; так, як і трэба (рабіць, зрабіць што-небудзь)»:
«Нічога не дзейнічае на каго-небудзь»:
Як гарох аб сцяну (с. 262)
Як пугай па вадзе (с. 146)
«Упарта, зацята маўчыць»:
Як вады ў рот набраў (с. 147)
Як вады ў рот набраўшы (с. 147)
Маўчаць як сцяна (с. 412)
Маўчаць, маўклівы як магіла (с. 5)
Маўчаць як рыба (с. 294)
Як язык праглынуў (с. 207)
«Вялікая перашкода, што раздражняе сваёй наяўнасцю»:
Быць як скула (с. 348)
Быць як бяльмо на воку (с. 182)
«Вельмі марудна, зусім не спяшаючыся (рабіць што-небудзь)»:
Як на заўтра трэба (с. 462)
Як мокрае гарыць (с. 44)
«Вельмі моцна напіцца»:
Пяны як свіння (с. 325)
Набрацца як жаба гразі (с. 285)
«Не разумеючы адзін аднаго, па-рознаму адносячыся да прадмета размовы»:
Як гусь з парасём (с. 299)
Як неба і зямля (с. 459)
Як кот з сабакам (с. 523)
«У вялікай колькасці, невычарпальна і бесперастанку (сыпацца, выдаваць і інш.)»:
Як з рога дастатку (с. 322)
«Вельмі гучна, вельмі моцна»:
Крычаць як іерыхонская труба (с. 453)
Крычаць як недарэзаны (с. 86)
Крычаць як рэзаны (с. 297)
«Вельмі моцна спаць»:
Спаць як забіты (с. 382)
Спаць як пшаніцы прадаўшы (с. 206)
Спаць як пяньку прадаўшы (с. 206)
Спаць як проса прадаўшы (с. 206)
Спаць як муку прадаўшы (с. 206)
Спаць як лыку прадаўшы (с. 206)
«Аднастайна і бессперапынна, з механічнай дакладнасцю»:
Працаваць як заведзеная машына (с. 385)
Працаваць як заведзены (с. 385)
«Новы, нядаўна пабудаваны і добры»:
«Быццам кімсьці падстроена. Выказванне шкадавання ў сувязі з чым-небудзь»:
Як на злосць (с. 443)
Як но тое ліха (с. 445)
«Нязграбна, дрэнна, не аблягаючы цела»:
Сядзець як на карове сядло (с. 325)
Вісець як на калку (с. 480)
«Зусім нечакана, знянацку»:
Зявіцца як Піліп з Канапель (с. 484)
Зявіцца як чорт табакеркі (с. 431)
«Што-небудзь непрыемнае, нясцерпнае, такое, што выклікае нясцерпны боль»:
Як нажом па сэрцы (с. 94)
«Хто-небудзь стаў зусім іншы»:
Як (нібы) хто падмяніў (с. 536)
Як падмянілі каго (с. 121)
«Вельмі лёгка, без цяжкасцей»:
Як босаму разуцца (с. 261)
«Вельмі моцна, панічна»:
Баяцца як агню (с. 48)
Баяцца як чорт ладану (с. 566)
Баяцца як чорт крыжа (с. 565)
Прыстаць як пяны да плота (с. 243)
Прыстаць як сляпы да плота (с. 362)
Прыстаць як смала (с. 363)
Стары як свет (с. 322)
Як свет стаіць (с. 323)
Як старой бабе сесці (с. 333)
Як кот наплакаў (с. 524)
«Вельмі многа. Незлічоная колькасць»:
Як сабак нярэзаных (с. 106)
Як селядцоў у бочцы (с. 117)
«Як здарыцца, як прыйдзецца, бессістэмна»:
Як Бог дасць (с. 107)
Як Бог на душу пакладзе (с. 107)
«Зусім адзін, без сям і»:
Адзін як палец (с. 145)
Як ёсць адзін (с. 58)
«Уволю і ненасытна, пражэрліва»:
Есці як у прорву (с. 214)
Наесціся як на дзяды (с. 336)
Есці як не ў сябе (с. 424)
«Вельмі хутка што-небудзь зрабіць»:
Як слова сказаць (с. 358)
Як вокам згледзець (с. 434)
«Спакойна, у поўнай бяспецы (знаходзіцца, быць і інш.)»:
Як у Бога за дзвярыма (с. 109)
Як у Бога за плячыма (с. 109)
Як у Бога за пазухай (с. 109)
Як за каменная сцяной (с. 412)
Як сыр у масле качацца (с. 549)
Як за мураванай сцяной (с. 412)
Як у хрыста за пазухай (с. 109)
«Адчуць палёгку, пазбавіўшыся ад якіх-небудзь клопатаў, перажыванняў»:
Быццам гара з плеч (с. 258)
Быццам камень з плячэй зваліўся (с. 482)
Быццам камень з сэрца зваліўся (с. 482)
Як Бог на душу пакладзе (с. 362)
Як маслам па душы (с. 21)
Як камень з душы зваліўся (с. 482)
Як рукой зняло (с. 292)
«Вельмі моцна. З краўнім напружаннем сіл»:
Працаваць як (што) ваверка у коле (с. 144)
Працавць як вол (с. 183)
Працаваць як гадзіннік (с. 245)
Працаваць, рабіць як закляты (с. 398)
«Не зусім выразна, цьмяна (помніць, баяыць, успамінацца)»:
Гэтыя параўнальныя канструкцыі, трапныя выразы характарызуюць нашу мову як яркую, выразную, эмацыйную. Яна славіцца выразнымі канструкцыямі, пры дапамозе якіх ствараюцца ўмовы для найбольш дакладнага разумення думкі.
Устойлівыя параўнальныя канструкцыі займаюць настолькі значнае і настолькі своеасаблівае месца ў сістэме беларускай фразеалогіі, што заканамерна прыцягваюць да сябе ўвага даследчыкаў, якія адкрываюць ва устойлівых параўнальных канструкцыях не толькі ўласна лінгвістычныя, але і псіхалінгвістычныя, этнакультурныя, кагнітыўна-функцыянальныя глыбіні.
Устойлівае параўнанне разглядаецца ў рабоце як адмысловая моўная з’ява, адмысловая моўная адзінка, надзеленая параўнальным значэннем і адметнай формай яго выражэння.
Вызначаючы разнавіднасці параўнальных канструкцый, варта ўлічваць структурна-граматычныя і семантычныя іх асаблівасці, спосаб рэалізацыі параўнання. На гэтай падставе ў даследаванні вылучаюцца апісальныя параўнальныя канструкцыі і канструкцыі, утвораныя з дапамогай розных марфолага-сінтаксічных сродкаў. Сярод апошніх бываюць бяззлучнікавыя і злучнікавыя сказы.
У працы выкарыстаны функцыянальна-семантычны падыход да класіфікацыі ўстойлівых параўнальных канструкцый, пры дапамозе якога сярод параўнанняў можна вылучыць дзве групы: якія характарызуюць асобу ці нежывы прадмет, а таксама размежаваць параўнальныя канструкцыі на аснове сінанімічнасці значэння.
Теги: Параўнальныя канструкцыі ў беларускай фразеалогіі Курсовая работа (теория) Английский